De dodelijke eigen goal van Andrés Escobar op het WK

Het WK voetbal is voor velen hét hoogtepunt in de sportwereld. Het toernooi kan als geen ander sportevenement in de wereld mensen verenigen om achter hun nationale ploeg te gaan staan. Tegelijkertijd kan die invloed en druk in de verkeerde handen ook verkeerd uitpakken.

Andrés Escobar was een Colombiaanse voetballer die geloofde in de kracht van het voetbal, maar de hoogste prijs betaalde voor zijn rol in het spelletje toen hij na zijn optreden op het WK in 1994 op brutale wijze werd vermoord door gangsters. Laten we eens terugblikken op dit tragische stukje sportgeschiedenis en de impact ervan op de wereld.

Escobar werd op 13 maart 1967 geboren in Medellín (Colombia). Hij begon op jonge leeftijd met voetballen en was een groot talent als verdediger. Hij begon zijn professionele carrière in 1987 bij Nacional, waarmee hij verschillende trofeeën won, waaronder de Copa Libertadores in 1989.

In 1990 trok Escobar naar Europa om voor het Zwitserse Young Boys te gaan spelen. Daar speelde hij twee seizoenen voordat hij terugkeerde naar Colombia om opnieuw de kleuren te verdedigen van Atlético Nacional. Hij hielp het team in 1993 aan de Colombiaanse titel en werd dat seizoen verkozen tot beste verdediger.

Een van de hoogtepunten in de carrière van Escobar was zijn selectie voor het WK in 1994 in de Verenigde Staten, waar hij aantrad als aanvoerder van zijn land. Colombia ging destijds door een heel turbulente periode met kartels die na de dood van Pablo Escobar vochten om de controle over de illegale drugsexportmarkt, maar er gloorde hoop aan de horizon toen de nationale voetbalploeg aan zijn WK-campagne begon.

Escobar geloofde dat het spelletje een einde kon maken aan het geweld en de chaos in zijn land. "Hij zag voetbal als een school van het leven om mensen waarden en verdraagzaamheid bij te brengen", vertelde vriend César Mauricio Velásquez aan The Irish Times. "Om te leren winnen, te verliezen, sport te omarmen als een heiligdom van eenheid. Andrés bleef altijd trouw aan dat geloof."

Colombia had in zijn eerste vijf kwalificatiewedstrijden niet verloren en had daarbij slechts twee doelpunten geslikt. Het land verkeerde in een ongekend goede vorm en was de favoriet om zijn groep te winnen.

Maar Colombia kende een allesbehalve ideale aanloop naar het toernooi met geruchten over goksyndicaten en drugkartels die hun invloed uitoefenden op de ploeg. Coach Francisco Maturana kreeg naar verluidt doodsbedreigingen in verband met de selectie van de ploeg. Gabriel Jaime Gomez Jaramillo (bekend als Barabas) werd uit de ploeg gezet, vermoedelijk vanwege bedreigingen. Hij werd vervangen door Hernán Gaviria.

Of het nu door druk van buitenaf kwam of niet, de Combianen leken aangeslagen en een  schaduw van het team van in de kwalificaties. Op 18 juni 1994 leden ze in hun openingswedstrijd een schokkende 3-1-nederlaag tegen Roemenië in de Pasadena Rose Bowl.

In de tweede groepswedstrijd – een must-winduel tegen de VS – werd het alleen maar erger. Aanvaller Faustino Asprilla vertelde aan de Irish Times dat de ploeg gespannen was en geen woord zei voor de wedstrijd, omdat de zenuwen de overhand namen. Dat was ook te zien op het veld, waar Colombia een chaotische speelstijl aan de dag legde om de VS te verslaan.

"We bleven aanvallen, maar we konden maar niet scoren", blikte middenvelder Leonel Álvaraz in 2014 terug bij The Guardian. En in de 22ste minuut ging het van kwaad naar erger voor Colombia.

Escobar wilde een lage voorzet van de Amerikaanse middenvelder John Harkes wegwerken in het Colombiaanse strafschopgebied, maar gleed de bal met zijn rechtervoet voorbij doelman Óscar Córdoba.

Escobar ging daarna languit op het veld liggen na die rampzalige actie en dacht na over de eerste owngoal in zijn carrière. Hij herpakte zich en speelde de grootste wedstrijd van zijn carrière nog uit, maar toch was er weinig twijfel over de ernst van de situatie.

De owngoal van Escobar zou beslissend blijken in de 2-1-nederlaag. Colombia was door het verlies uitgeschakeld op het WK en keerde na een onbelangrijke 2-0-overwinning in de derde groepswedstrijd tegen Zwitserland terug naar huis. Escobar wist wat de nederlaag betekende voor de ploeg en – nog belangrijker – voor Colombia en dus kwam hij in El Tiempo met een gemeende verklaring.

"Het leven stopt hier niet. We moeten doorgaan. Het leven kan hier niet stoppen. Hoe moeilijk het ook is, we moeten opnieuw opstaan. We hebben maar twee opties: of we laten ons verlammen door woede en het geweld gaat door, of we overwinnen en doen ons best om anderen te helpen. De keuze is aan ons. Laten we alsjeblieft respectvol blijven. Mijn hartelijke groeten aan iedereen. Het was een geweldige en unieke ervaring. We zien elkaar snel terug, want het leven stopt hier niet."

Zijn vurige pleidooi voor vrede en begrip zou uiteindelijk in dovemansoren vallen. Escobar werd amper tien dagen na het WK vermoord bij zijn terugkeer in Medellin.

In de vroege ochtend van 2 juli 1994 werd Escobar buiten een club in zijn woonplaats Medellín benaderd door een groep mannen. De mannen beschimpten hem voor zijn owngoal, maar de aanvoerder van Colombia probeerde de groep vanuit zijn auto tot rede te brengen en bleef volhouden dat het een simpele fout was.

Volgens ooggetuigenverslagen bij CNN trok een van de mannen een 38 kaliber-pistool. Hij schoot zes keer op Escobar en doodde hem, terwijl hij elke keer dat hij de trekker overhaalde "goal" riep. Escobar werd 27 jaar oud.

De volgende avond arresteerde de politie de vermoedelijke schutter. Humberto Castro Muñoz was een lijfwacht en chauffeur van de Gallon-broers, een duo machtige criminelen en drugshandelaren.

De gebroeders Gallon zouden aanzienlijke bedragen hebben verloren bij weddenschappen op Colombia om het WK te winnen, en ze gaven Escobar de schuld van het falen van het team. Muñoz werd veroordeeld tot 43 jaar gevangenisstraf, maar zou er slechts 11 uitzitten voordat hij werd vrijgelaten wegens goed gedrag. De gebroeders Gallon werden vrijgesproken van elke overtreding, hoewel algemeen wordt aangenomen dat ze ambtenaren hadden omgekocht om de uiteindelijke uitspraak te beïnvloeden, aldus The Guardian.

De dood van Andrés Escobar schokte de natie en op zijn begrafenis waren meer dan 100.000 mensen aanwezig. Die volgden de auto met zijn lichaam 16 kilometer lang naar de begraafplaats. Op de begrafenis zei de Colombiaanse president Cesar Gaviria dat de voetballer een slachtoffer was van het "absurde geweld" in Colombia, terwijl fans schreeuwden om "gerechtigheid" toen de kist van Escobar naar zijn laatste rustplaats werd gedragen.

Ondanks de boodschap van Escobar na het WK, was dit het einde van zijn leven. Een triest einde voor een briljante en geliefde voetballer, die uiteindelijk geloofde in de kracht van het voetbalspelletje om te verenigen in plaats van te verdelen. Het leven en het voetbal gingen daarna echter gewoon door voor alle anderen. Toen Escobar werd begraven, was de tweede ronde van het WK in de VS net begonnen. Brazilië zou zich uiteindelijk tot wereldkampioen kronen.